Op deze pagina
Wat is circulair bouwen?
Minder grondstoffen. Minder afval. Minder uitstoot. Minder ruimtegebruik. De bouwsector staat voor forse uitdagingen om zijn impact op omgeving en klimaat te verkleinen. Maar het kán als we de omslag maken naar circulair bouwen.
Circulair bouwen streeft naar een efficiënt en effectief gebruik van hulpbronnen. Het doel is om economische, sociale én ecologische (meer)waarde te creëren of minstens te behouden. Tijdens het bouwproces worden de bestaande erfenis en toekomstige opportuniteiten eigen aan onze bouwwereld in acht genomen.
Om circulair bouwen mogelijk te maken, moeten we het systeem herdenken en voor een draagvlak zorgen met aanjagers uit de hele keten.
Check de uitgebreide definitie
Circulair bouwen is een bouwpraktijk die streeft naar een efficiënt en effectief gebruik van hulpbronnen om economisch, sociale én ecologische (meer)waarde te creëren of minstens te behouden, rekening houdend met de bestaande erfenis en de toekomstige opportuniteiten eigen aan onze bouwwereld. Dit doen we via een intense samenwerking binnen het waardenetwerk.
Dit streven noodzaakt de creatie van hefbomen van verschillende aard: business-, governance, juridische, logistieke, financierings-, onderzoek en opleiding.
Toelichting bij het gebruik van het begrip
- De term ‘circulair bouwen’ is een koepelterm en omvat
- meerdere niveaus (materiaal, element, gebouw en gebiedsontwikkeling),
- meerdere levenscyclusfases (van – het vermijden van – extractie van grondstoffen, tot en met het hergebruik van gebouwen, onderdelen, materialen)
- meerdere actoren (producent, ontwerper, aannemer, gebouwbeheerder, eigenaar, financierder, beleid,…)
- meerdere interactie (overdracht van geld, informatie en materialen)
- Hieruit volgt dat een circulaire bouwpraktijk verder gaat dan het ontwerpen, het optrekken van nieuwe gebouwen en renoveren van bestaande, maar ook alle ondersteunende processen
- De term ‘hulpbronnen’ wordt hier gebruikt als synoniem voor ‘resources’ (grondstoffen, water, energie en ruimte)
- Efficiënt gebruik van hulpbronnen slaat neer op het zuinig en verantwoord omgaan met vaak schaarse hulpbronnen
- Effectief of doeltreffend gebruik van hulpbronnen omvat het vermijden van het ontginnen/aanboren van nieuwe hulpbronnen
- Binnen een circulair alternatief wordt het volledig waardenetwerk beschouwd, waarbij samenwerking gezocht wordt tussen alle beslissingsnemers in de volledige keten.
- Dergelijke intense samenwerking moet leiden tot het ontwikkelen van opportuniteiten voor het beleid, de markt en de maatschappij. Dit vereist de ontwikkeling van hefbomen van verschillende aard: business-, governance, juridische, logistieke, financierings- en onderzoek.
Fases in het circulaire bouwproces en hun hefbomen
Hoe maken we het waar?
Hoe maken we het waar?
De omslag naar een circulaire bouweconomie maak je niet in een handomdraai. Er komt innovatie bij kijken. Een grondige koerswijziging. Een andere visie op design, de maakindustrie, dienstverlening, consumptie en businessmodellen.
Ook samenwerking binnen de hele keten is nodig. Daarom slaat Vlaanderen Circulair de handen ineen met betrokkenen uit de bouwsector om de transitie mogelijk te maken en te versnellen. Dat doen we via de werkagenda circulair bouwen.
Werkagenda circulair bouwen
Werkagenda circulair bouwen
De werkagenda circulair bouwen definieert tien werkpaden die circulaire ambities verbinden met doelstellingen rond klimaat, energie, kwaliteitsvol wonen, leven en werken. Die werkpaden zijn op hun beurt vertaald in een tachtigtal acties waaraan gewerkt wordt door verschillende bedrijven, netwerkorganisaties, overheden, kennisinstellingen en middenveldorganisaties.
De officiële lancering van de werkagenda vond plaats op 25 april 2022 tijdens de Circular State of the Union. Ondertussen zijn tientallen organisaties actief betrokken. Embuild Vlaanderen en de OVAM zijn de trekkers van de werkagenda. Ieder jaar organiseren we een community dag waarop alle stakeholders elkaar kunnen ontmoeten en er een update gegeven wordt van de verschillende acties.
community event
Community event circulair bouwen
Wil je de community ontmoeten? Schrijf je dan in voor het community event op 25 november.
Samen met belangrijke spelers uit de industrie, overheid, kenniswereld en social profit vormen ze de kerngroep. De kerngroep houdt het overzicht: hoe goed worden acties uitgevoerd en bereiken we hiermee onze ambities? De uitvoering ligt in handen van de actietrekkers: een groep van bedrijven, overheden, kennisinstellingen en middenveldorganisaties die stappen zetten richting een circulaire bouwsector.
Kerngroepleden: Embuild Vlaanderen, OVAM, Buildwise, federatie van de Belgische Bouwmaterialenproducenten, Earth, Plant & Fibre, Bouwunie, NAV, Tracimat, COPRO, VVSG, Facilitair Bedrijf, Groep Van Roey, Kamp C, VUB/VITO, Vlaio
Naast de kerngroepleden en de actietrekkers vormen alle bedrijven, overheden, kennisinstellingen en andere geïnteresseerde organisaties samen de Community Circulair Bouwen – en iedereen met een hart voor circulair bouwen is welkom.
Green Deal circulair bouwen
Green Deal circulair bouwen
Wat ging aan de werkagenda vooraf? De Green Deal circulair bouwen gaf het goede voorbeeld. Het initiatief van Vlaanderen Circulair, de OVAM en Embuild Vlaanderen zorgde voor een versnelde toepassing van circulaire principes in de bouwsector.
Tussen 2019 en 2022 namen meer dan 360 baanbrekers de handschoen op om samen te doen, denken en leren. Een engagement van bouwbedrijven en architecten, aannemers en opdrachtgevers, kennisinstellingen en overheden. Hun inspanningen vormden het fundament voor het actieprogramma van de werkagenda.
De Proeftuin, een multidisciplinaire onderzoeksgroep binnen de Green Deal, werkte al op hefbomen om knelpunten van de baan te ruimen. Na een periode van leren, bewustmaken en experimenteren, is het tijd om de ambities nog scherper te stellen en de bouwsector klaar te stomen voor de toekomst.
Dankzij dit vierjarige traject van de Green Deal Circulair Bouwen, konden we in de Werkagenda vertrekken vanuit een sterke startpositie met een ruime community.
Proeftuin circulair bouwen
Proeftuin circulair bouwen
De proeftuin is een wetenschappelijk consortium dat praktijkaanbevelingen doet op basis van onderzoek en ervaringen op het terrein. De deelopdrachten van de proeftuin blikken terug en vooruit:
Urban mining – Recupereren en hergebruiken van gebruikte materialen om minder nieuwe grondstoffen te moeten ontginnen. Via urban mining worden gebouwen selectief gesloopt en zoveel mogelijk materialen gerecupereerd voor een nieuw leven.
Veranderingsgericht (ver)bouwen – Lessen trekken uit het verleden om ze toe te passen op nieuwbouw en renovatie. Via veranderingsgericht (ver) bouwen houden we al bij het ontwerp rekening met wijzigende noden en wensen van gebruikers en de samenleving.
De proeftuin circulair bouwen werd opgevolgd en uitgevoerd door VITO, Buildwise, de UHasselt en de Vrije Universiteit Brussel, en ondersteund door Peter Stouthuysen voor datavisualisatie. En dit in opdracht van OVAM en Vlaanderen Circulair.