10 werkpaden circulair bouwen

We wensen op termijn dat voor alle grote en publieke gebouwen een open standaard bouwwerkpaspoort wordt opgemaakt. Met deze actie willen we een gedetailleerd stappenplan ontwikkelen voor de invoering van een open standaard bouwwerkpaspoort, met de verschillende implementatiefasen, een timing en de betrokken partijen én met aandacht voor haalbaarheid voor alle partijen. De uiteindelijke invoering (en/of verplicht stellen van het gebruik) hangt af van een politieke beslissing. 

We willen verdere stappen zetten in de operationalisering van het bouwwerkpaspoort.  Dit houdt onder meer in: functionele analyse vertrekkende van de Proof of Concept die vorige jaren werd ontwikkeld, technisch onderzoek naar hoe gegevens gedeeld kunnen worden (BWPP vs. Totem, vergunningenplatform, PID, …), het vormgeven van een partnerschap rond het BWPP, … 

Om het nut aan te tonen van het bouwwerkpaspoort voor de stakeholders, zou het instrument getest kunnen worden op meerdere use-cases (bv. BPP opstellen voor een bestaand gebouw en het nut ervan testen wanneer het gebouw gesloopt wordt of andersom: simuleren hoe BWPP van een nieuw gebouw binnen 10 jaar ingezet kan worden voor wijzigingen aan het gebouw)

In het Living Lab project Digital4Construction, wordt toegewerkt naar het uitrollen van een BIM-standaard (Building Information Management) om bouw- en beheerprocessen in Vlaanderen efficiënter te laten verlopen.  Een belangrijk voordeel van de digitalisering is de informatie-uitwisseling tussen de betrokken partijen. We werken toe naar een afsprakenkader rond data-uitwisseling om circulaire bouwprojecten te realiseren

We willen eenvoudige productinformatie (materiaalsoort, milieu-impact, oorsprong, technische specificaties,…) beschikbaar stellen aan bouwheren, architecten en aankopers via open source BIM-gebaseerde toepassingen. De informatie helpt hen om beslissingen te nemen. Bij het verstrekken van de productinformatie wordt uiteraard rekening gehouden met de CBI (Confidential Business Information).

Een verdere digitalisering van de omgevingsvergunning kan de vlotte doorstroming en afhandeling van informatie bij verwerking dossiers faciliteren. Door BIM te integreren in de omgevingsvergunning, zouden projecten bovendien beter kunnen worden gecoördineerd en wordt de kwaliteit van de gegevens voor beheer, onderhoud, hergebruik en recyclage verbeterd. Dit zou bijdragen aan efficiëntere en duurzamere bouwprocessen. We duiden de voordelen van digitalisering van de omgevingsvergunning en de integratie van BIM naar de verantwoordelijken van de omgevingsvergunning.   Hiervoor inspireren we ons ook op goede praktijken in andere landen (bv. Denemarken). 

Circulariteit in nieuwbouw en renovatie aanmoedigen via beleid. We volgen de hefboom beleid waar gewerkt wordt aan het wegwerken van de belemmeringen voor circulair bouwen.  We informeren de sleutelstakeholders over stappen die genomen worden vanuit de hefboom en eventuele nieuwe beleidsinitiatieven.  Vanuit de kerngroep kunnen andersom ook knelpunten aangedragen worden naar de hefboom beleid.

We volgen als werkagenda relevante Europese initiatieven mee op (bv. Circular Economy Act, End of Waste criteria,  Construction Products Regulation, Buy Better to Build Better), zodat we mee zijn met de evoluties en er, indien relevant, ook over kunnen communiceren naar de brede stakeholdergroep. 

Op basis van de methodologie van TOTEM ontwikkelt MOW een tool voor infrastructuurprojecten, want ook voor infrastructuurprojecten is het nuttig bij ontwerp rekening te kunnen houden met de milieu-impact over de gehele levenscyclus. De OVAM volgt het proces op om de coherentie met de tool TOTEM gebouwen te garanderen.

We willen de TOTEM-tool verder ontwikkelen om circulariteit beter te integreren, door materialen en componenten te kwalificeren op basis van de mate waarin ze voldoen aan circulaire principes (herbruikbaarheid, recycleerbaarheid, hoeveelheid gerecycleerde inhoud, …). In 2025 - 2026  ligt de focus op het implementeren van ‘module D’, nl. het mee in rekening brengen van het potentieel voor hergebruik en recyclage van de in de gebouwen gebruikte materialen.

Dankzij de herziening van de Europese regelgeving rond energieprestaties van gebouwen, is het structureel mee in rekening brengen van de materiaalvoetafdruk in een hogere versnelling gebracht. Om de richtlijn om te zetten naar Vlaamse regelgeving bewandelen we verschillende sporen: (i) TOTEM zal worden aangepast om te kunnen voldoen aan de vereisten van de EPBD richtlijn, (ii) de richtlijn zal worden omgezet in Vlaamse regelgeving en (iii) een routekaart zal worden opgemaakt met grenswaarden voor Global Warming Potential (GWP) (dalende trend tussen 2030 en 2050). We schenken hierbij aandacht aan de afstemming tussen de materiaalimpact (via TOTEM) en het energieverhaal.

We willen overheden ondersteunen bij het integreren van circulariteit in openbare aanbestedingen door gebruik te maken van tools zoals TOTEM en GRO.  We zoeken uit wat de noden zijn bij de overheden en hoe de ondersteuning best kan worden vormgegeven (bv. via training, technische ondersteuning bij het gebruik van deze tools, ervaringsuitwisseling tussen overheden, …). 

Vooral voor kleine private opdrachtgevers kan het een probleem zijn om tools zoals TOTEM / GRO / … te integreren in aanbestedingen.  De tools zijn (nog) niet gekend of te complex.   We zoeken uit wat de noden zijn bij deze opdrachtgevers en hoe de ondersteuning het best kan worden vormgegeven. 

In 2025 - 2026 zijn de acties beperkt tot het delen van voorbeelden in onze doenersdatabank. 

We zetten onder meer in op een uitbreiding van het Sloopopvolgingsplan (SOP), via integratie van fiches rond hergebruik, Tevens zoeken we uit hoe het SOP meer meerwaarde kan bieden, zodat het ook meer gebruikt zal worden (ruimer dan wat wettelijk verplicht is).

We bundelen ervaring rond het inzetten van een hergebruiksinventaris en ondersteunen lokale overheden om de inventaris in te zetten. 

We streven ernaar bestaande richtlijnen voor hergebruik in de bouwsector in kaart te brengen, projecten waar dergelijke richtlijnen succesvol zijn toegepast te analyseren om waardevolle inzichten te verkrijgen, en aanbevelingen op te stellen voor de verdere ontwikkeling en implementatie van een technisch kader voor hergebruik.

We onderzoeken hoe materialenbanken kunnen bijdragen aan circulair bouwen, wat het marktpotentieel en de economische voordelen van materialenbanken kan zijn, om op basis daarvan beleidsaanbevelingen te formuleren om de oprichting, de opschaling en het gebruik van materialenhubs / marktplaatsen te stimuleren.

Er zijn verschillende vraag- en aanbodplatformen.  Omdat de informatie zo versnipperd aanwezig is, willen we verkennen of een overkoepelende tool opgezet kan worden om de informatie te centraliseren. 

We willen kennis  over selectieve slooptechnieken en hoogwaardige recyclage delen door middel van bijeenkomsten, een online informatieplatform en publicaties. 

We zetten een lerend netwerk op om kennis en ervaringen rond selectieve slooptechnieken te delen. Dit netwerk zal bijdragen aan het verbeteren van sloopprocessen en het bevorderen van hoogwaardige recyclage.

We willen de meerwaarde van ketensamenwerking voor circulair bouwen aantonen door concrete projecten te analyseren, te documenteren en de opgedane ervaringen te delen. Daarnaast streven we ernaar inzicht te krijgen in verschillende samenwerkingsvormen en hun effectiviteit, zodat we best practices kunnen identificeren en toepassen in toekomstige circulaire bouwprojecten.

We streven ernaar overheden te ondersteunen die criteria rond samenwerking (via bouwteam of andere samenwerkingsvorm) in hun aanbestedingen willen integeren, zowel voor gebouwen als infrastructuur.    We identificeren de noden bij de overheden en zoeken uit welke ondersteuning ze nodig hebben.

We identificeren de mogelijke rol en meerwaarde van sociale economiebedrijven in circulair bouwen, waarbij we leren van bedrijven die ervaring hebben met innovatieve samenwerkingsvormen zoals stewardship.

We onderzoeken welke ondersteuningsmogelijkheden van alternatieve eigenaarschapsmodellen bestaan en hoe klassieke financiële instellingen hierop kunnen inspelen.  Het doel is om (circulair) bouwen betaalbaarder te maken.

We brengen in kaart of/in welke mate alternatieve financieringsmodellen een maatschappelijke en ecologische meerwaarde bieden, en wonen betaalbaarder maakt. Deze financieringsvormen maken ook financiering op lange termijn mogelijk 

Door rekening te houden met alle kosten die gedurende de gehele levensduur van een gebouw ontstaan, zoals bouw-, onderhouds-, operationele en sloopkosten, kunnen we een volledig beeld krijgen van de werkelijke financiële impact. Dit helpt om aan te tonen dat circulair bouwen op lange termijn kostenefficiënter kan zijn dan traditionele bouwmethoden. We onderzoeken hoe en waar we deze focus op levenscycluskosten meer kunnen integreren. 

We onderzoeken de mogelijkheden voor collectieve circulaire wijkrenovaties in verschillende types wijken door middel van terreinonderzoek en het analyseren van bestaande initiatieven. Daarnaast streven we ernaar beleidsaanbevelingen uit te werken – voor het Vlaamse en lokale overheidsniveau – die de implementatie van circulaire renovaties in diverse wijken ondersteunen en bevorderen.

Twee Belgische grootbanken willen de scorecared die in Nederland werd ontwikkeld, uittesten.  De hefboom Financiering volgt dit op en communiceert naar de WA Circulair Bouwen. 

Er bestaan al heel wat laagdrempelige publicaties over (de principes van) circulair bouwen (bv. OVAM gids toekomstgericht bouwen, publicaties Proeftuin Circulair Bouwen, ... en zoveel meer.). We willen bestaande informatiebronnen beter toegankelijk maken voor stakeholders (bv. via samenwerking met communicatiepartners/pers, verspreiding via sociale media en nieuwsbrieven, gezamenlijke stand op beurzen, … .).

We willen een zo volledig mogelijk, overzichtelijk overzicht opstellen van bestaande tools voor circulair bouwen en dit overzicht centraal beschikbaar stellen en ook up-to-date houden. De tools rond circulair bouwen zijn talrijk, maar vaak verspreid beschikbaar. 

We zetten in op het bewustmaken van lokale besturen over hun cruciale rol als voortrekker in circulair bouwen, door hen te stimuleren hun eigen patrimonium circulair te beheren. Daarnaast ondersteunen we hen in het overtuigen en mobiliseren van lokale spelers om samen duurzame bouwpraktijken te omarmen.

We zetten in op gedragsbeïnvloeding in onze communicatie rond circulair bouwen, door weerstand weg te nemen, ‘nudging’, en te werken aan de intrinsieke motivatie van betrokkenen.

We streven ernaar het thema circulariteit te integreren in relevante opleidingen.  We doen dit door relevante spelers samen te brengen voor uitwisseling en kennisdeling en door gebruik te maken van  bestaande platformen, zoals  de werkgroep kennisdeling en opleiding van de Green Deal Klimaatbestendige Omgeving, de hefboom jobs & skills binnen Vlaanderen Circulair, enzovoort

We verrijken de OVAM-gids Toekomstgericht Bouwen met nieuwe praktijkvoorbeelden en brengen deze gids blijvend onder de aandacht bij stakeholders.  Zie ook actie 9.1.1.

We maken een update van de belangrijkste belemmeringen voor toekomstgericht bouwen (technische, juridische en financiële obstakels). Dit inzicht zal ons in staat stellen gerichte oplossingen en beleidsaanbevelingen te ontwikkelen om toekomstgericht bouwen tot norm te maken.

In coproductie met de belangrijke stakeholders werken we aan een actieplan toekomstgericht bouwen, met daarin  aandacht voor de opmaak van een praktisch stappenplan dat de verschillende actoren kunnen volgen.

We bevorderen de ontwikkeling en het gebruik van innovatieve materialen met een lage milieu-impact door middel van onderzoek, subsidies en pilootprojecten.  Daarbij is er aandacht  voor de stap van experimenteren naar implementatie.

We volgen sectorverenigende initiatieven van nabij op (charter biocirculair bouwen, betonakkoord, klimaatdak, …) en communiceren belangrijke inzichten vanuit deze initiatieven naar de bredere stakeholders.  Waar nodig en mogelijk ondersteunen we deze initiatieven vanuit de WA Circulair Bouwen.