Wonen en (ver)bouwen

Zijn er gronden die nog lang op bebouwing wachten? Leegstaande panden die herbestemd kunnen worden? Wijken met veel verspilde ruimte?  

Als je creatief omspringt met wat er is, oogst je meer woonruimte. Voorbeelden bij de vleet:  

• Splits onderbezette XL-woningen op. 

• Gebruik onbenutte verdiepingen boven winkels. 

• Breng leegstaande woningen weer in omloop. 

• Top wooneenheden op bestaande gebouwen op. 

• Deel ruimtes (logeerkamer, washok, fietsenstalling ...). 

• Activeer wachtgronden voor wonen met kleine verplaatsbare units

Inspirerende voorbeelden

• Labland – Plaats creëren binnen bestaande ruimten en gebouwen: wonen boven een winkel, tijdelijke wooninvulling op braakliggende gronden, ruimtescans om potentieel van binnengebieden te verkennen ....
• Transitiewoningen Boortmeerbeek – Klein en ecologisch wonen, zonder te beknibbelen op wooncomfort. Mobiele, klimaatvriendelijke woonmodules stonden tijdelijk op braakliggende percelen.
• Leegstand activeren in Mechelen – De stad versoepelde haar vergunningsbeleid voor leegstaande ruimtes boven winkels. Door die in te nemen, hoef je geen nieuwe aan te snijden.
• Meer voorbeelden? Check het inspiratieboek Scenario Circulair: aan de slag met leegstand. 

Werk een visie uit om de levensduur van woningen, gebouwen en hun onderdelen te verlengen. Zo hoef je geen nieuwe grondstoffen aan te boren en vermijd je afval. Spaar de sloophamer en ga na of er renovatiemogelijkheden zijn.  

Inspirerend voorbeeld

Mechelen verkocht de oude stadsbibliotheek om een woonproject te realiseren, maar behoudt hierbij de regie. Het project moest ruimtelijke, architecturale en woonkwaliteit garanderen én bijdragen aan de circulaire economie. Voorstellen van projectontwikkelaars werden onder andere beoordeeld op behoud van bestaande materialen en hergebruik, grondstoffengebruik bij ingebruikname, multifunctioneel en aanpasbaar ontwerp. Lees er hier meer over.  

Kom je toch niet onder nieuwbouw uit? Geef de voorkeur aan ontwerpen die slim aanpasbaar zijn en rekening houden met latere veranderingen. Zo kan een woning een heel leven meegaan, eventueel worden opgesplitst of aangepast tot kangoeroewoning. Of nog: nieuwe eigenaars kunnen ze makkelijk naar hun hand zetten zonder ingrijpende breekwerken. Allemaal manieren om woningen langer in gebruik te houden, mét behoud van hun waarde. 

Ook aandacht voor de mogelijkheid om onderdelen te onderhouden, herstellen en vervangen, draagt bij tot een langere levensduur en minder kosten.  

Inspirerende voorbeelden 

• Sociale woonmaatschappij LeefGoed zette in Booischot een pilootproject op poten met flexibele wanden. 

• De nieuwe bibliotheek van Sint-Antonius (Zoersel) wordt gecombineerd met sociale wooneenheden boven de bib.  

Eigen bouwmaterialen eerst: bij renovatie en sloop komen veel bouwmaterialen vrij, waarvan sommige nog een tweede leven in zich dragen. Nu materialen alsmaar duurder worden, is hergebruik nog interessanter. Zorg bij woningrenovatie en woonprojecten dat zoveel mogelijk materialen opnieuw worden gebruikt – als het kan ter plekke. Ligt hergebruik minder voor de hand? Dan zijn ze misschien nuttig voor iemand anders. Een materialenbank in de regio of gemeente kan hergebruik een boost geven.   

Inspirerende voorbeelden 

• Urban mining ziet de maatschappij als een mijn vol waardevolle grondstoffen die gerecycleerd of hergebruikt kunnen worden. Steenachtig afval vindt nu al vlot de weg naar een tweede leven, andere materialen vormen een nog bijna onontgonnen mijn. Op naar de blog over urban mining en materialenbanken. 

• Folder hergebruik voor particuliere renovaties. 

Veel installaties worden opgebouwd en gemonteerd met onomkeerbare verbindingen. Geef de voorkeur aan systemen waarvan je de onderdelen kunt vervangen en opnieuw gebruiken.  

Inspirerende voorbeelden  

• De modulaire HVAC-installatie Litobox brengt de technieken voor maximaal 8 appartementen samen en kan op het dak geplaatst worden om kostbare ruimte in de appartementen te winnen. Bovendien is het dak van de box uitgerust met een zonne-installatie. Zo wordt ook op het dak de ruimte optimaal benut. 

• Ebema experimenteert met betonverhuur voor tijdelijke projecten. Check de case.  

Ga voor materialen die gezond zijn voor mens en milieu. Er zijn alsmaar meer Europese (product)eisen, maar de weg is nog lang. Kies op basis van de juiste certificeringen óf stimuleer onderzoek naar wat in jouw context het best is.  

Er zijn alsmaar meer materialen op de markt die geen giftige stoffen bevatten, beter zijn in gebruik en minder afval opleveren. Pakken beter voor mens en milieu. 

Biobased materialen zoals hennep zijn vaak een goede keuze. Zo zou je als gemeente een groepsaankoop kunnen steunen van lokaal geproduceerde hennep. Slim gezien. 

Inspirerend voorbeeld 

Het Interreg-project CASCO wil van bouwen met natuurlijke en lokale materialen de standaard maken voor bouwprofessionals in Vlaanderen en Nederland.