Op deze pagina
De voorbije decennia is het gebruik van wegwerpmateriaal in de zorg sterk toegenomen: handschoenen, maskers, verpakkingen, instrumenten .... Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie produceert elk ziekenhuisbed dagelijks 1 tot 4 kilo afval.
Dit ‘wegwerpmodel’ leidt tot groeiende afvalbergen en hogere CO₂-uitstoot. België zette tijdens COP 26 een belangrijke stap: de belofte om te werken aan een zorgsysteem met minder uitstoot. Circulaire principes zijn hierbij essentieel.
Op 15 maart 2023 zet het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, in samenwerking met tal van partners, de Green Deal Duurzame Zorg in gang. Circulariteit is één van de vier grote thema's binnen deze green deal.
De uitdaging is duidelijk: hoe plastic afval en CO₂-uitstoot beperken zonder in te boeten op zorgkwaliteit? Deze pagina verkent circulaire aankoopstrategieën in de zorg.
Herbekijk hier het webinar "Circulair Aankopen in de Zorgsector," dat plaatsvond op dinsdag 10 oktober 2023. Dit evenement werd georganiseerd in samenwerking met OVAM en Vlaanderen Circulair als onderdeel van de Green Deal Duurzame Zorg. De begeleidende presentatieslides kan je hier raadplegen.
Voorbeeld in beeld
Circulaire strategieën
Doelstelling 1: totale hoeveelheid materialen verminderen
- Deel binnen de organisatie: laat medische apparatuur, meubilair en voorzieningen circuleren tussen afdelingen of zorginstellingen. Dit vermindert nieuwe aankopen en benut bestaande middelen optimaal.
- Huur of deel met anderen: overweeg om medische apparatuur te huren of start deelformules voor kostbare toestellen die je maar tijdelijk nodig hebt. Zo bespaar je kosten en verleng je de levensduur.
- Hergebruik en verbeter: kijk eerst of bestaande apparatuur kan worden opgeknapt of geüpgraded voor je nieuwe koopt. Dit verlaagt kosten en milieubelasting.
- Kies apparatuur met minimaal gebruik van materiaal, bijvoorbeeld met een minimum aan overbodige onderdelen en met efficiënt gebruik van grondstoffen. Vermijd producten met veel ‘lucht’ in de verpakking om onnodig afval te voorkomen.
- Verminder afval:
- Benut wat er al is: onderzoek of bestaande infrastructuur kan aangepast worden voor nieuwe toepassingen.
- Gebruik herbruikbare verpakkingen: vraag leveranciers om duurzame verpakkingen die teruggenomen worden.
- Geef de voorkeur aan veelzijdige onderdelen: bijvoorbeeld apparaten die meerdere functies combineren, zoals monitors die verschillende metingen uitvoeren. Dit vermindert het aantal benodigde toestellen en materialen.
Doelstelling 2: niet-hernieuwbare virgin input verminderen
- Kies materialen met lage milieu-impact: van gerecycleerde en biobased materialen tot materialen met een kleine CO₂-voetafdruk. Dit geldt voor alles van medische apparatuur tot meubilair. Zo verminder je de milieubelasting en maak je de zorgsector duurzamer.
- Ontwerp voor demontage en/of recyclage: zorg dat apparatuur en meubilair makkelijk uit elkaar gehaald kunnen worden aan het einde van hun levensduur. Zo kunnen onderdelen hergebruikt of gerecycleerd worden. Vermijd moeilijk te scheiden combinaties van materialen zoals samengestelde stoffen of overmatige lijmverbindingen.
- Ken je materialen: vraag om inzicht in hoeveel gerecycleerd, biobased en nieuw materiaal gebruikt is in zorgproducten. Laat dit opnemen in productbeschrijvingen of leveranciersafspraken zodat je weloverwogen keuzes kunt maken.
- Gebruik meer gerecycleerd materiaal: kies voor zorgproducten die voor een groot deel uit gerecycleerd materiaal bestaan, zoals kunststoffen, metalen of papier.
- Let op verbruik tijdens gebruik: houd bij je keuze rekening met energie-, water- en gasverbruik tijdens de gebruiksfase. Kies voor zuinige apparatuur die minder verbruikt om kosten te besparen en de ecologische afdruk van je zorginstelling te verkleinen.
Doelstelling 3: gebruiksduur verlengen
- Modulair ontwerp: kies voor medische apparatuur waarvan je de onderdelen apart kunt vervangen of vernieuwen. Zo hoef je niet het hele apparaat weg te gooien als een deel kapot of verouderd is.
- Ontwerp voor demontage: let erop dat zorgproducten eenvoudig uit elkaar te halen zijn aan het eind van hun leven. Makkelijker om onderdelen te hergebruiken of recycleren.
- Eis langere garanties: vraag om uitgebreide garantietermijnen. Zo stimuleer je leveranciers om betere kwaliteit te leveren en bespaart je instelling reparatie- en vervangingskosten.
- Afspraken over onderhoud: leg in contracten duidelijk vast hoe onderhoud en reparaties geregeld worden. Apparatuur blijft dan langer goed werken en je hoeft ze minder snel te vervangen.
- Ga voor aanpasbaarheid: kies producten die je kunt upgraden met nieuwe technologieën. Dan hoef je niet steeds nieuwe apparatuur aan te schaffen bij innovaties.
- Let op repareerbaarheid: producten die eenvoudig te repareren of onderhouden zijn, verlengen de levensduur, verminderen afval en besparen kosten.
Doelstelling 4: mogelijk hergebruik van product(onderdelen) maximaliseren
- Ontwerp voor demontage (design for disassembly): zoek producten die je aan het einde van hun leven makkelijk uit elkaar kunt halen. Dat maakt hergebruik van onderdelen en materialen eenvoudiger.
- Modulair ontwerp: dankzij losse modules die je apart kunt vervangen of upgraden, hoef je niet het hele product te vervangen.
- Gestandaardiseerd ontwerp: standaardonderdelen die in verschillende producten passen, zijn efficiënter en maken hergebruik makkelijker.
- Afspraken voor terugname: leg in contracten vast dat leveranciers producten of onderdelen terugnemen voor hergebruik of refurbishing.
- Moedig circulaire verdienmodellen aan: lease, hergebruik of opgeknapte producten verlengen de levensduur en verminderen afval.
Doelstelling 5: mogelijk hergebruik van materiaal maximaliseren
- Ontwerp voor recyclage (design for recycling): zoek producten die je makkelijk uiteen kunt halen en waarvan de materialen goed te recycleren zijn. Producten van één materiaalsoort (monomaterialen) hebben de voorkeur.
- Ken je materialen: vraag in je criteria een overzicht van onderdelen in kunststof. Dit maakt recyclage en sortering veel eenvoudiger.
- Maak afspraken over terugname: laat vastleggen dat de leverancier producten terugneemt aan het einde van de levensduur en instaat voor de juiste recyclage.
- Vermijd schadelijke stoffen: kies producten zonder giftige chemicaliën. Zoek veiligere alternatieven voor medische apparatuur en ontsmettingsmiddelen. Zowel om patiënten en personeel te beschermen als om de kringloop van materialen te sluiten. Health Care Without Harm heeft een lijst met te vermijden stoffen gepubliceerd.
- Moedig circulaire verdienmodellen aan: lease, hergebruik of opgeknapte producten verlengen de levensduur en verminderen afval.
Criteria voor aankoop van zorgproducten
Deze tools zetten je goed op weg:
- EU GPP-website: uitgebreid dossier met criteria voor elektrisch en elektronisch materieel voor de zorgsector. Ze zijn aan vernieuwing toe, maar bieden zeker inspiratie.
- MVOO-criteriatool: criteria en doorverwijzingen naar andere criteriabronnen voor gevallen waarin de Vlaamse overheid er zelf geen beschikbaar heeft.
- Website Vlaamse overheid: duurzaamheidscriteria voor verschillende productgroepen zoals textiel, voeding, schoonmaakmiddelen en cosmetica.
- Fiche luiers en incontinentiematerialen op de Gids voor duurzame aankopen biedt criteria, clausules en instrumenten voor deze productgroep.
