Op deze pagina
De textielindustrie heeft een ingewikkelde toeleveringsketen die weinig transparant is. Daar staan grote duurzaamheidsuitdagingen tegenover: water- en energiegebruik, broeikasgassen, vervuiling en slechte werkomstandigheden.
Wat kun je als aankoper doen om een duw geven te geven in de richting van een circulaire keten? Er is geen kant-en-klare oplossing, maar samenwerking doorheen de keten loont en leidt vaak tot nieuwe en betere oplossingen.
Ook een duidelijk plan met haalbare doelen maakt het makkelijker om binnen je organisatie goede keuzes te maken voor je bestekken. Doe je voordeel met onze tips en voorbeelden om duurzame werkkleding, beschermingsmiddelen en linnen aan te kopen.
Voorbeeld in beeld
Circulaire strategieën
Doelstelling 1: totale hoeveelheid materiaal verminderen
Zorg voor de juiste hoeveelheid kleding per medewerker, afgestemd op wat echt nodig is. Laat leveranciers digitaal maten opnemen om foute bestellingen te voorkomen.
Gebruik een goed volgsysteem om bij te houden waar kleding is, in welke staat die zich bevindt en hoelang ze meegaat. Zo kun je ook kleding terugnemen als medewerkers vertrekken.
Instappen in een huur- of leasesysteem kan een waardevolle keuze zijn, op voorwaarde dat gecontroleerd wordt of de verhuurder voldoende inzet toont voor levensduurverlenging. Duidelijke afspraken over hergebruik en verwerking zijn essentieel om kleding langer te gebruiken, de kringloop te sluiten en verspilling te vermijden. Bij de keuze tussen leasen of kopen moeten verschillende factoren zorgvuldig worden afgewogen.
Ga voor minder volume en materiaalsoorten in het ontwerp, zonder te beknibbelen op functie en comfort. Beperk voorraden en geef de voorkeur aan basisstukken die ook voor andere klanten bruikbaar zijn. Zo voorkom je verspilling bij veranderingen in logo’s of als er andere contracten worden afgesloten die uniformiteit vragen.
Verminder productieafval door efficiënt patronen te snijden en restmateriaal goed te benutten.
Doelstelling 2: niet-hernieuwbare virgin input verminderen
Let niet alleen op brandstofverbruik tijdens transport, maar ook op schonere brandstoffen bij onderhoud. Bij de materiaalkeuze moet je rekening moet houden met prestaties, onderhoud en levensduur. De Motiv-aankoopwijzer maakt je wegwijs. Ga in gesprek met de keten en bespreek prioriteiten die bij je organisatie passen.
Inzicht in gebruikte materialen: EU-etiketten tonen vezelsamenstelling maar niet of die gerecycleerd, biobased of virgin zijn. Vraag de leverancier eventueel naar een materialenpaspoort.
Meer gerecycleerd materiaal gebruiken: overleg met leveranciers om haalbare eisen te stellen. Mogelijkheden verschillen per vezeltype. Maak een onderscheid tussen consumentenafval en productieafval. Certificaten zoals BQA-CER en Global Recycled Standard helpen bij controle.
Meer biobased materiaal gebruiken: raadpleeg de Gids voor circulair bedrijfstextiel en EU GPP-criteria voor informatie over biobased vezels en hun milieu-impact.
Minder transport-impact: neem eventueel criteria voor transport op. Beperk verpakkingen tot het minimum, maar zorg dat ze vervuiling en beschadiging voorkomen. Vraag bijvoorbeeld om herbruikbare kleerhangers en hoezen bij hangend transport. Gebruik het generieke criterium voor verpakkingen en EU GPP-criteria als inspiratie.
Doelstelling 3: gebruiksduur verlengen
Maak contractuele afspraken voor onderhoud en herstelling; bijvoorbeeld met een industriële wasserij of interne dienst in plaats van thuis wassen. Goed onderhoud en tijdige reparaties verlengen de levensduur.
Ontwerp voor een lange levensduur: neem eisen op voor kleur- en vormvastheid en sterkte van materiaal en naden (zie EU GPP-criteria). Hou het ontwerp simpel met minder onderdelen om defecten te voorkomen. Kies bewust voor extra versteviging waar nodig. Gebruik alleen nabehandelingen die de levensduur verlengen zonder recyclage te bemoeilijken.
Denk aan reparatie en onderhoud: eis dat reserveonderdelen minstens twee jaar beschikbaar blijven en vraag om een prijslijst. Let op wasbestendigheid en onderhoudsgemak, want die bepalen mee de levensduur en gebruikskosten. Neem bijvoorbeeld op hoeveel wasbeurten het product moet kunnen doorstaan. Denk bij vezelkeuze ook aan energieverbruik voor wassen, drogen en strijken.
Kies voor modulair/veranderingsgericht ontwerp: zorg dat onderdelen gevoelig voor slijtage makkelijk te vervangen zijn.
Vraag gebruiksadvies: laat de leverancier instructies geven voor optimaal onderhoud, ook voor medewerkers die zelf hun kleren wassen.
Doelstelling 4: mogelijk hergebruik van product(onderdelen) maximaliseren
Ontwerp voor demontage (design for disassembly): zorg dat knopen, ritsen, namen, logo’s … makkelijk te verwijderen zijn of dat ze opnieuw bedrukt kunnen worden. Overweeg klittenband of oplosbaar garen in plaats van geborduurde namen of rangen op werkkleding.
Maak afspraken over terugname: neem in je eisen op dat de leverancier gebruikte producten terugneemt voor hergebruik. Vraag om garanties en openheid om zeker te weten dat kleding echt wordt hergebruikt. Zorg voor schone, droge opslag en afspraken over het verwijderen van logo’s en namen. Belangrijk is een goed intern of extern systeem om gebruikte kleding te verzamelen.
Moedig circulaire verdienmodellen aan: sluit contracten met kringloopwinkels of hergebruikcentra. Zij kunnen bruikbare producten een tweede leven geven, terwijl de rest door erkende verwerkers wordt afgehaald. Zo krijgt goede kleding een nieuwe gebruiker en wordt de rest verantwoord verwerkt.
Doelstelling 5: mogelijk hergebruik van materiaal maximaliseren
Ontwerp voor recyclage (design for recycling): zorg dat knopen, namen, logo’s makkelijk te verwijderen zijn. Kies voor één soort materiaal (monomateriaal) en groepeer onderdelen met gelijke materialen. Eén vezeltype maakt vezel-naar-vezel-recyclage mogelijk, waarbij het materiaal weer tot garen verwerkt wordt. Dat is beter dan laagwaardige toepassingen zoals isolatiemateriaal. Let op met een mix van kleuren of geïntegreerde elektronica die recyclage bemoeilijken.
Ken je materialen: vraag in je eisen een overzicht van gebruikte materialen en chemische stoffen. Zo kunnen onderdelen later gescheiden worden voor recyclage. Vraag om een technische fiche of materialenpaspoort. Overleg eventueel met recyclingbedrijven bij het opstellen van je eisen.
Maak afspraken over terugname: laat vastleggen dat de leverancier producten terugneemt aan het einde van de levensduur. Je kunt ook zelf afspraken maken met een erkende textielinzamelaar. Vraag garanties voor hoogwaardige recyclage. Zorg voor een goed intern of extern systeem om gebruikte kleding te verzamelen.
Verminder schadelijke stoffen: giftige en milieugevaarlijke stoffen belemmeren recyclage. Beperk het gebruik ervan in je eisen. Let op: REACH-regels gelden alleen binnen de EU (zie EU GPP-criteria). Het Öko-tex-label wordt vaak gebruikt om aan te tonen dat textiel vrij is van schadelijke stoffen.
Praktische overwegingen
Veiligheid eerst: volg de richtlijnen voor productveiligheid (2001/95/EG) en beschermingsmiddelen (EU 2016/425). Die gaan vóór duurzaamheid. Bespreek dit met je veiligheidsadviseur. Check bijvoorbeeld Sioen voor informatie over chemische versus mechanische recycling van technisch textiel.
Volg je kleding: houd bij hoe vaak items gewassen en gerepareerd worden, hoelang ze meegaan en wat gebruikers ervan vinden. Bepaal wanneer kleding afgedankt mag worden, rekening houdend met veiligheidseisen en gebruikerstevredenheid. Met die gegevens kun je toekomstige aankopen verbeteren.
Let op bij logo’s: voorkom misbruik door werkkleding terug te nemen als medewerkers vertrekken. Zorg dat logo’s verwijderd kunnen worden en vraag garanties voor vernietiging of recyclage.
Betrek medewerkers: laat ze meedenken over hun behoeften en testproducten. Vraag om feedback en leg uit waarom je voor duurzame oplossingen kiest. Zorg voor een eenvoudig inzamelsysteem dat goed gebruik stimuleert.
Werk samen voor vernieuwing: de sector ontwikkelt zich snel. Start tijdig met een informatievraag of marktgesprek. Beschrijf je behoeften op functieniveau en laat leveranciers meedenken over materialen. Leveranciers, verwerkers en wasserijen hebben kennis van nieuwe ontwikkelingen. Denk ook na over je aanbestedingsprocedure en contractduur.
Criteria voor aankoop van textiel
Deze tools zetten je goed op weg:
EU GPP-website: uitgebreid dossier met criteria voor textiel
MVOO-criteriatool: criteria voor bedrijfskleding en reiniging (cluster kantoorfaciliteiten en -diensten)
Gids voor duurzame aankopen: fiche over textiel
Productfiche textiel en kleding van de Vlaamse overheid: overzicht en raamovereenkomsten.
Labels en normen
Labels en normen
Voor textielproducten en was- en terugnamediensten bestaan verschillende keurmerken. Je vindt overzichten op Ecolabel Index, in de EU GPP-criteria en de FIDO Gids voor duurzame aankopen. Let bij je keuze op onafhankelijkheid en controlemethoden om de betrouwbaarheid te bepalen.
In je bestek kun je labels opnemen als technische vereiste, met ruimte voor gelijkwaardige alternatieven. Zo kunnen leveranciers bewijzen dat ze aan de criteria voldoen. Wees selectief en stem je keuze af op de prioriteiten van je organisatie.
Voordeel van labels is de zekerheid dat aan voorwaarden wordt voldaan. Nadeel is dat certificering duur en tijdrovend kan zijn, wat kleinere bedrijven en nieuwe oplossingen kan uitsluiten. Labels richten zich vaak op traditionele producten. Overweeg om certificering pas na gunning te vragen, eventueel met boeteclausule om naleving te verzekeren.
Mensenrechten
In de textielsector komen dwangarbeid en mensenrechtenschendingen voor. Dat is niet alleen een ethisch probleem, maar kan ook je organisatie in diskrediet brengen als misstanden in de keten bekend worden. Op de website van de Vlaamse overheid vind je richtlijnen om dit probleem aan te pakken in je aanbestedingen.
Levenscycluskosten
De aanbestedingswet verplicht gunning aan de economisch meest voordelige bieder. Hierbij mag je de totale levenscycluskosten (Life Cycle Cost) berekenen, niet alleen de aankoopprijs. Zo worden ook bedrijfs- en afvoerkosten en milieukosten en maatschappelijke kosten in rekening genomen.
Bij textiel vormt onderhoud een groot deel van de totale kosten: wassen, repareren, speciale behandelingen (sterilisatie, waterafstoting) en distributie. Neem die aspecten mee in je vergelijking. De Higg index biedt tools om duurzaamheidsimpact door de hele keten te meten. Meer informatie vind je bij Fedustria, bAwear-score en Creamoda.
