Infrastructuur

Doelstelling 1: minimaliseren van de hoeveelheden 

• Vraagstelling van de infrastructuurnoden heroverwegen: Stel de werkelijke behoefte aan nieuwe infrastructuur in vraag. Kunnen bestaande infrastructuurelementen of netwerken worden hersteld, opgewaardeerd of efficiënter gebruikt? Dit vermindert de noodzaak voor nieuwe materialen.
• Slim ontwerp voor minder materiaalverbruik: Ontwerp infrastructuur met het oog op het minimaliseren van materiaalgebruik. Denk aan het optimaliseren van de breedte van wegen, viaducten of funderingen, of het gebruiken van lichtere materialen zonder in te boeten op sterkte en veiligheid.
• Polyvalentie en multifunctioneel gebruik: Ontwerp infrastructuurelementen die meerdere functies kunnen vervullen. Bijvoorbeeld het combineren van waterhuishouding met verkeersinfrastructuur of het inbouwen van ruimte voor toekomstige uitbreidingen zonder extra materiaalverbruik.
• Gebruik van lichte constructies: Kies voor lichtere structuren of modulaire elementen die het materiaalverbruik verminderen, zoals het gebruik van innovatieve prefab-elementen die sneller en met minder materiaal kunnen worden geplaatst.
• Herstel en onderhoud boven nieuwbouw: Stel onderhouds- en renovatiecontracten zo op dat ze gericht zijn op het langdurig behouden en versterken van de bestaande infrastructuur. Dit kan in plaats van het volledig vervangen van infrastructuurelementen die nog functioneel zijn.
• Integratie van circulaire logistiek: Neem in je aanbestedingen bepalingen op voor de opslag en het transport van materialen die uit andere projecten komen. Zorg voor flexibiliteit, zodat materialen in verschillende vormen en maten kunnen worden hergebruikt, zelfs als ze niet voldoen aan de industriële normen.
• Beperk materiaalverspilling tijdens de uitvoering: Zorg ervoor dat er tijdens de bouwfase geen overbodig materiaal wordt aangeschaft en dat de materialen efficiënt worden ingezet. Monitor het gebruik en de reststromen van materialen om verspilling te minimaliseren.

Doelstelling 2: minimaliseren van de milieu-impact 

• Inzicht krijgen in de milieu-impact van toegepaste materialen in infrastructuurprojecten. Er wordt momenteel gewerkt aan een TOTEM tool voor infrastructuurwerken.
• Streven naar een hoger aandeel gerecycleerd materiaal in infrastructuurelementen, zoals betonnen elementen, asfalt en staal. Regelmatige marktbevragingen geven inzicht in de actuele mogelijkheden en het percentage gerecycleerde content dat gevraagd kan worden in bestekken.
• Verhogen van het aandeel biobased materialen, bijvoorbeeld voor funderingen, bermverstevigingen of andere toepassingsgebieden waar biobased alternatieven aan de functionele eisen voldoen. Ook hier geeft de marktbevraging richting aan de haalbaarheid.
• Optimaliseren van energieverbruik tijdens de bouw- en gebruiksfase, zoals door efficiëntere machines, beperking van tijdelijke installaties en toepassing van energiezuinige systemen voor verlichting, pompen of verkeerssignalering.
• Verminderen van transportgerelateerde CO₂-uitstoot door zoveel mogelijk gebruik te maken van spoor- en watertransport voor de aan- en afvoer van zware materialen en grondstoffen, en door een slimme logistieke planning die lege ritten minimaliseert.
• Stimuleren van circulaire oplossingen, zoals het hergebruiken van bestaande materialen op het project of elders binnen het netwerk, en het ontwerpen voor demontage en toekomstige herbestemming van infrastructuurelementen.
• Actief samenwerken met leveranciers en aannemers om innovatieve, duurzame materiaaltoepassingen te stimuleren en te versnellen binnen infrastructuurwerken.

Doelstelling 3: verlengen van de levensduur

• Vraag bij het ontwerp van infrastructuurwerken, aandacht voor het potentieel van toekomstige functies (functionele aanpasbaarheid) en mogelijke uitbreidingen. Het ontwerp moet veranderingsgericht zijn, zodat aan toekomstige behoeften kan worden voldaan.
• Vraag in je bestek aandacht voor modulair ontwerp en demontabele verbindingen om onderdelen makkelijk te kunnen vervangen.
• Stimuleer levensduurverlenging via DBFM- en prestatiecontracten.
• Sluit goede onderhoudscontracten af voor degelijk onderhoud en tijdig herstel van infrastructuur.
• Vraag leveranciers om advies voor optimaal en efficiënt gebruik van infrastructuur.

Doelstelling 4: potentieel hergebruik van product of component maximaliseren 

- Ontwerp infrastructuurelementen volgens het principe van ‘Design for Disassembly’, waarbij producten en verbindingen zodanig worden gekozen dat ze eenvoudig uit elkaar te halen zijn. Dit vergroot de kans op hoogwaardig hergebruik van materialen en componenten na afloop van de levensduur.

- Pas modulair en gestandaardiseerd ontwerp toe: het gebruik van standaardmaten en -componenten maakt het mogelijk om delen eenvoudig te vervangen, aan te passen of elders opnieuw toe te passen binnen andere projecten.

- Zorg voor volledig inzicht in de samenstelling en verbindingen van materialen. Maak gebruik van verbindingen die compatibel en uitwisselbaar zijn.

- Maak contractuele afspraken met leveranciers en aannemers over terugname, hergebruik of terugkoop van materialen en componenten na einde gebruiksduur, eventueel met afspraken over restwaarde en garanties op hergebruik.

Doelstelling 5: potentieel hergebruik van materiaal maximaliseren (recycleerbaarheid) 

• Benadruk bij een ontwerp van bv. bruggen dat de verschillende onderdelen na hun levensduur eenvoudig van elkaar te scheiden zijn tot zuivere grondstoffen (design for recycling), weer daarbij toxische grondstoffen. Het bijhouden van een materialeninventaris kan daarbij helpen.
• Maak waar mogelijk afspraken met aannemers en leveranciers over de terugname of recyclage van materialen en componenten bij einde gebruiksduur. Denk aan afspraken over het terugnemen van verkeersborden na aanpassingen aan de signalisatie, het recycleren van betonplaten bij vervanging van fietspaden,... Afspraken over restwaarde en garanties op recyclage kunnen best expliciet vastgelegd worden in het contract.
• Geef waar mogelijk de voorkeur aan biologisch afbreekbare materialen, zoals bij tijdelijke constructies langs wegenwerken (bijvoorbeeld afzetlinten, tijdelijke bermbescherming of anti-erosiematten). Deze materialen kunnen na gebruik zonder zware milieulast worden verwerkt.
• Zet in op selectieve sloop, zodat niet-herbruikbare materialen gescheiden kunnen worden ingezameld en vervolgens hoogwaardig gerecycleerd. Bijvoorbeeld, bij het vervangen van een brug kunnen betonnen elementen op locatie gebroken worden tot granulaten voor hergebruik in nieuwe infrastructuurprojecten.