Bij de bouw en renovatie van schoolgebouwen staan circulaire ambities zelden hoog op de agenda. Onbekend maakt onbemind: de meerwaarde van circulair bouwen is vaak niet duidelijk en de perceptie leeft dat het vooral duurder is. Toch laat een bredere blik zien dat een circulair schoolgebouw heel wat voordelen biedt. Zeker voor scholen, die intensiever worden gebruikt dan de meeste andere gebouwen.
De voordelen op een rijtje
Lagere onderhouds- en beheerskosten, in geld, tijd én zorgen, maken het verschil. Daarbovenop zorgt een circulair ontwerp voor een duurzaam waardebehoud van het gebouw en de mogelijkheid om het eenvoudig aan te passen aan veranderende onderwijsvisies of schommelingen in leerlingenaantallen. Ook meteen bij oplevering zijn er voordelen. Flexibel ingerichte ruimtes maken het mogelijk om klaslokalen aan te passen aan de activiteit of groepsgrootte, of om samen te werken met meerdere klasgroepen. Bovendien kan de school worden opengesteld voor gebruik buiten de schooluren, bijvoorbeeld door lokale verenigingen of sportclubs.
Daarnaast is er ook de educatieve meerwaarde: leerlingen ervaren dagelijks hoe duurzaamheid er in de praktijk uitziet. Gebouwen die zijn opgetrokken met hergebruikte grondstoffen, hernieuwbare materialen of slimme ontwerpoplossingen tonen dat duurzaamheid concreet en aantrekkelijk kan zijn. Voor lokale besturen levert circulaire scholenbouw een bijdrage aan klimaatdoelen én aan de lokale leefbaarheid. Slim ontworpen scholen kunnen immers ook tekorten in sportinfrastructuur of verenigingslokalen opvangen, en zelfs voorzieningen bieden zoals publieke toiletten of elektrische laadpalen. Onderschat ook de voorbeeldfunctie niet: een duurzaam gerenoveerd of nieuw schoolgebouw straalt af op de hele gemeenschap en vergroot de aantrekkingskracht voor gezinnen.
Ten slotte spelen ook emoties een rol. Scholen zijn plekken waar generaties hun broek hebben versleten op de schoolbanken. Voordat de sloophamer eraan te pas komt, is het dus goed om rekening te houden met de band die inwoners met hun school hebben. Als nieuwbouw toch de beste oplossing blijkt, kan het hergebruiken van herkenbare elementen uit het oude gebouw de continuïteit versterken.
De gids circulaire scholenbouw
Koester je zelf circulaire ambities voor je schoolgebouw? Lees dan zeker de ‘Gids voor een circulaire scholenbouw: van ambitie tot implementatie en maatschappelijke integratie’. Deze praktische handleiding is speciaal gericht op de onderwijssector en helpt schoolbesturen, opdrachtgevers, lokale besturen en gebruikers om vanaf het begin samen na te denken over het circulaire ambitieniveau voor een (ver)nieuwd schoolgebouw en de weg ernaartoe.
De gids is rijk geïllustreerd en bevat tal van voorbeelden uit Vlaanderen en Nederland.
- Meer over dit project lees je hier of download direct de gids.
- Liever een introductie?
- Herbekijk de Engelstalige webinar van Sofie Borré (Cuypers&Q) in het kader van het Interreg-project KARMA. Hierin wordt dieper ingegaan op de specificiteit van schoolgebouwen en de rol van lokale besturen.
- Bekijk de beknopte Nederlandstalige presentatie ‘Circulaire scholenbouw – introductie voor KARMA’.
- De essentie samengevat in deze korte video
Boekhoudkundig, maar niet bouwkundig afgeschreven
Is nieuwbouw altijd de beste optie? In Nederland toont de Stichting Mevrouw Meijer dat het anders kan. De organisatie zet zich in voor het behoud en de transformatie van bestaande schoolgebouwen. Met een eigen methodiek laten zij zien hoe vaak afgeleefde en verouderde scholen kunnen worden omgevormd tot mooie, comfortabele en toekomstbestendige leeromgevingen
Fotografie: MWA Max Nibbrig
Omdat scholen meestal weinig tijd, budget en expertise hebben, zetten veel gemeenten en scholen adviesbureaus in, wat bijna altijd leidt tot een standaard nieuwbouw. De aanpak van Mevrouw Meijer biedt een alternatief: jonge architecten ontwikkelen creatieve, op maat gemaakte transformatieplannen waarbij ook leerlingen, leraren, bestuurders en buurtbewoners worden betrokken. Zo ontstaan projecten die echt verankerd zijn in hun omgeving.
Een mooi voorbeeld is de renovatie van de Vakschool Nimeto in Utrecht. Bekijk het resultaat zelf: Vimeo-video.
Meer weten? Lees verder op de website van Mevrouw Meijer.
