Klimaatverandering zet onze drinkwaterproductie onder druk: langere droogteperiodes en toenemende verzilting vormen een bedreiging voor de kwaliteit van het oppervlaktewater op sommige locaties. Dat kan gevolgen hebben voor gezinnen, landbouw en industrie. Het Europese project B-WaterSmart zocht naar oplossingen die de toekomst van de drinkwatervoorziening kunnen garanderen. Vlaamse proefprojecten in Mechelen en Diksmuide tonen aan hoe samenwerking tussen gemeenten, bedrijven en technologiepartners kan leiden tot slimmere waterkringlopen.
Omdat grote delen van onze steden verhard zijn, stroomt regenwater snel af. Dat zet de riolering onder druk en zorgt ervoor dat het grondwater niet wordt aangevuld. De oplossing bestaat erin regenwater apart op te vangen, en lokaal te bufferen en te infiltreren. In Mechelen lag de focus van het proefproject op het slimmer benutten van regenwater. Binnen B-WaterSmart werden systemen opgezet om bestaande buffervoorzieningen aan te passen zodat ze het water niet enkel bufferen, maar ook beschikbaar maken voor hergebruik. Zo ontstaat een belangrijke alternatieve waterbron voor landbouwers en bedrijven in de buurt.
Een bufferbekken zorgt voor vertraagde afvoer van het regenwater naar de waterloop om wateroverlast te voorkomen. “Vervolgens speelt nieuwe technologie een sleutelrol. Het bufferbekken wordt slim aangestuurd op basis van algoritmes en weersvoorspellingen. Op die manier wordt continu de juiste balans gezocht tussen de functie als waterbuffer en de mogelijkheid om het regenwater circulair te gebruiken”, legt Maarten Raemdonck, innovatiemanager bij Aquafin uit. “Het online platform Aquamarkt, dat door Aquafin werd ontwikkeld (los van het project B-WaterSmart), geeft daarbij aan wanneer er water beschikbaar is én wie het kan gebruiken. Zo ontstaat dus een digitaal overzicht dat vraag en aanbod van water lokaal op elkaar afstemt.”
Drinkwaterproductie garanderen voor de toekomst
Drinkwaterproductie garanderen voor de toekomst
In Diksmuide draait het project om een heel andere uitdaging. Het waterproductiecentrum De Blankaart van De Watergroep is in grote mate afhankelijk van de IJzer als toevoerbron. Net daar wringt het schoentje: tijdens de zomermaanden dalen de waterpeilen, neemt verzilting toe en stijgt de concentratie van verontreinigingen. “Het wordt steeds moeilijker om voldoende kwalitatief drinkwater te produceren”, vertelt Peter Cauwenberg, projectmanager Innovatie bij De Watergroep. “De druk op onze bronnen is groot en klimaatverandering maakt het probleem alleen maar urgenter.” Die situatie maakt De Blankaart tot een soort barometer voor Vlaanderen.
Het B-WaterSmart-project onderzocht twee pistes. De eerste was het verfijnen van de bestaande zuivering in De Blankaart met Close Circuit Reverse Osmosis (CCRO). “Deze nieuwe techniek haalt tot 95% rendement, met veel minder verlies dan klassieke RO-membraansystemen. Zo kunnen we verontreinigende stoffen nog beter verwijderen en daardoor meer drinkwater produceren uit dezelfde bron”, geeft Peter aan.
De tweede piste ging over hergebruik van gezuiverd afvalwater. Aquafin onderzocht of effluent van de nabijgelegen rioolwaterzuiveringsinstallatie in Woumen verder kon worden opgezuiverd met ultrafiltratie, omgekeerde osmose, actief kool en UV-desinfectie. Birte Raes, R&D Engineer bij Aquafin: “We verwijderden verontreinigingen, maar we botsten ook op operationele uitdagingen zoals vervuiling van membranen. Zulke inzichten zijn cruciaal voor toekomstige opschaling.”
Van techniek naar vertrouwen
De testen in Diksmuide leverden waardevolle lessen op: CCRO is een extra techniek die onze zuivering kan versterken, terwijl hergebruik van gezuiverd afvalwater de deur opent naar een nieuwe, bijkomende waterbron. Maar het sluiten van waterkringlopen vraagt ook vertrouwen, aangepaste regelgeving en aandacht voor ecologische effecten. Zo ontstaat bij membraantechnieken een geconcentreerde reststroom van zouten en verontreinigingen. Hoe die duurzaam verwerkt of hergebruikt kunnen worden, blijft nog een uitdaging.
Daarnaast is er de perceptie: kunnen burgers aanvaarden dat gezuiverd afvalwater als bron dient voor hun kraanwater? “We begrijpen dat dit voor sommige klanten in het begin een drempel kan zijn, maar De Watergroep verwacht hier eigenlijk weinig problemen mee. Effluent hergebruik via omgekeerde osmose is een bewezen techniek. Het Vlaamse drinkwaterbedrijf Aquaduin is een pionier ter zake en past deze techniek al sinds 2002 succesvol toe om grondwaterreserves via de duinen aan te vullen. Deze ervaring kan helpen klanten te overtuigen.”
Om bezorgdheden te bespreken, zette B-WaterSmart Communities of Practice op. Daar ontmoetten landbouwers, bedrijven, beleidsmakers en onderzoekers elkaar om de resultaten en de bredere maatschappelijke vragen te bespreken. “Het hele watersysteem doet mee”, zegt Peter. “Van rivier tot drinkwater, van landbouw tot natuur. Alleen door iedereen samen te brengen, vind je oplossingen die werken.”
Vlaanderen als voorbeeld
De inzichten uit Mechelen en Diksmuide geven aan wat het potentieel van circulair waterbeheer is. Voor Vlaanderen Circulair zijn dit voorbeelden die inspireren. Ze tonen dat samenwerking en innovatie hand in hand gaan, en dat water in de toekomst steeds meer als kringloop moet worden gezien in plaats van als een lineaire stroom.
Ook andere drinkwaterbedrijven in Vlaanderen en Nederland zullen gelijkaardige initiatieven ontwikkelen. Birte Raes: “Circulair waterbeheer werkt pas echt als je het hele plaatje bekijkt: technologie, ecologie én vertrouwen. Die drie komen samen en dat betekent dat we in alle transparantie en met het nodige professionalisme en omzichtigheid dit onderwerp moeten benaderen om het vertrouwen niet te beschamen.”
“Wat we geleerd hebben, is dat er geen standaardoplossing bestaat”, besluit Peter Cauwenberg. “Elke regio heeft zijn eigen waterverhaal. Maar met samenwerking, technologie en vertrouwen kunnen we kringlopen sluiten en Vlaanderen voorbereiden op een robuustere toekomst. Voor gezinnen, voor landbouw en voor de natuur.” Sowieso is het drinkwater in Vlaanderen van hoge kwaliteit en dat blijft gegarandeerd voor de toekomst.