Hout leent zich uitstekend voor hergebruik, wat een forse klimaatwinst kan opleveren. Daarom wil de Vlaamse overheid de uitbouw van lokale ketens in de hout- en meubelsector stimuleren. Het ‘Living Lab Circulaire Houtcluster Grensland’ biedt ruimte voor experiment en kennisopbouw. “Om circulariteit breed uit te rollen in de sector, hebben we rolmodellen nodig die bewijzen dat je ook met duurzame concepten commercieel succes kan boeken.”
Wanneer het op een doordachte manier gebeurt, kan hout nagenoeg zonder kwaliteitsverlies worden hergebruikt in hoogwaardige toepassingen. Omdat het bovendien langdurig CO₂ opslaat, levert circulair gebruik van hout een significante milieuwinst op. Daarom onderzoekt Living Lab Circulaire Houtcluster Grensland hoe specifieke houttoepassingen circulair kunnen worden gemaakt. “We willen in de eerste plaats de ruimte bieden om te experimenteren en die kennis verder verspreiden”, vertelt Alan Dergent, innovatieconsultant bij WOOD.BE, het onderzoekscentrum voor de hout- en meubelsector en coördinator van het project.
Systemische samenwerking als motor
De keuze voor het bedrijventerrein Grensland Menen-Wervik is niet toevallig. In deze regio zijn immers heel wat houtspelers actief. Vier bedrijven zijn alvast als projectpartner in het verhaal gestapt: Decospan, Group De Keyzer, Houtbuigerij G. Desmet/Detaform en Woodstoxx. “Zij voeren in verschillende labs zelf ontwikkelde experimenten uit, die zich elk toespitsen op een deelaspect van het transitiepad naar circulariteit”, klinkt het bij de projectcoördinator.
Zo omvat het eerste lab het bedenken van nieuwe circulaire productoplossingen. Andere labs buigen zich over levensduurverlenging, het introduceren van hergebruik en het verbeteren van recyclageprocessen. “Het vijfde en laatste experiment bekijkt hoe samenwerking en verdieping van de interactie tussen bedrijven lokaal hergebruik van hout kan bevorderen binnen het ecosysteem Grensland Menen-Wervik. Die ervaring kan in de toekomst nuttig zijn om de opgedane kennis op te schalen naar de rest van Vlaanderen.”
Het uitbouwen van nieuwe, systemische samenwerkingsverbanden is een bewuste keuze. “Dit is een cruciaal onderdeel van de omslag naar circulariteit”, aldus Alan Dergent. “We zien vandaag dat er tussen de vier projectpartners grote stappen worden gezet in die richting. De onderlinge vertrouwensband laat toe om meer kennis uit te wisselen en zo sneller vooruit te gaan. Vooralsnog zien we dat structurele, blijvende samenwerking binnen een ruimer ecosysteem van bedrijven een grote uitdaging vormt. Het is een werk van lange adem, maar we houden die ambitie wel aan.”
Koerswijziging ingezet
Dit project, dat gefinancierd wordt door VLAIO en mede gefaciliteerd door WOOD.BE, POM West-Vlaanderen en Bedrijventerrein Grensland Menen-Wervik, werd opgestart in 2023 en loopt over drie werkjaren. “Omdat we uitgaan van vier experimenten per jaar, krijgen de deelnemende bedrijven de kans om in totaal minstens 12 experimenten uit te voeren. De partners mogen zelf kiezen binnen welke labs ze aan de slag gaan. Uiteraard is niet elk experiment even succesvol, maar juist die vertrouwelijke omgeving om te mogen mislukken maakt het voor de projectpartners bijzonder waardevol”, aldus Dergent.
Sinds de start twee jaar geleden werden door de deelnemers al duidelijke stappen gezet naar meer circulariteit. “De evolutie verschilt per partner, maar algemeen voelen we dat finaal toch vooral economische motieven en het juridische kader de drijfveer zijn. Om circulariteit breed gedragen te krijgen in de sector, zijn we dus afhankelijk van bedrijven die een voortrekkersrol opnemen en aantonen dat het mogelijk is om binnen deze duurzaamheidscontext commercieel succes te boeken. Een ambitieus wetgevend kader als stok achter de deur kan ook bedrijven die minder proactief zijn mee krijgen.”
De wetgeving rond duurzaamheidsrapportering die vanuit Europa wordt opgelegd, kan een stimulans vormen, op voorwaarde dat ze niet leidt tot extra administratieve overlast. “Hoewel die wetgeving zelf nog veranderlijk is en de ambities verder zullen evolueren, raden we aan om niet af te wachten”, verduidelijkt Alan Dergent. “Net omwille van de noodzaak tot verduurzaming en de intrinsieke troeven van de houtsector in het terugdringen van de klimaatopwarming, hebben we er alle vertrouwen in dat bouwen met lokaal hout en werk maken van hoogwaardig, langdurig hergebruik van houten producten de toekomst is.”
Green Deal Lokaal Hout
“Finaal willen we opgedane kennis die voortvloeit uit dit Living Lab breed uitdragen over heel Vlaanderen. Dat doen we onder meer via events die voortvloeien uit het project. Hierin combineren we inspirerende presentaties en panelgesprekken met praktijkgetuigenissen van onze projectpartners. Deze events zijn tegelijk een uitgelezen kans voor netwerking en matchmaking. Dat is ook de bedoeling van het slotevent, dat eind dit jaar zal plaatsvinden”, gaat Dergent verder.
Door deze initiatieven, die het 9R-framework voor circulaire bouw willen helpen realiseren, te faciliteren, wil de Vlaamse overheid de omslag naar een circulair Vlaanderen ondersteunen. Dat is tevens de doelstelling van de Green Deal Lokaal Hout. Die roept de volledige bos- en houtsector samen om de duurzame productie, verwerking en het (her)gebruik van hout in Vlaanderen te herwaarderen. De Belgische Houtconfederatie, die deze Green Deal trekt, is nog volop op zoek naar extra partners die direct of indirect betrokken zijn bij lokale houtketens om verdere stappen te zetten. Zij kunnen hiervoor contact opnemen met Hout Info Bois of het Green Deal-loket van de Vlaamse overheid.