COCON: Een nieuwe sociale en circulaire broedplek in Sint-Niklaas

Een circulaire toekomst 

COCON is meer dan alleen een fysieke ruimte; het is een visie voor een circulaire toekomst. Het is een verhaal dat samen met ondernemers, de stad en sociale organisaties wordt geschreven. Een plek waar materialen hergebruikt, gedeeld en gerepareerd worden en waar kennis en “goesting” samenkomt. Dit sluit perfect aan bij de doelstellingen om van Vlaanderen een koploper te maken in de circulaire economie. Maar nog belangrijker: het werkt voor Sint-Niklaas en het Waasland. 

De transformatie van het gebouw 

Het COCON-gebouw is een toonbeeld van circulair bouwen. Het project omvat de reconversie van twee oude fabriekspanden van staalfabrikant Nobels-Peelman. In 2018 kocht het OCMW deze brownfieldsite van 7500m en de loods van 4800m. De site zou dienen om de activeringstrajecten van het OCMW verder uit te bouwen en ruimte te geven aan sociale en andere tewerkstelling.  

Vanaf 2020 groeide de droom om radicaal in te zetten op duurzaamheid en circulariteit.  

De architectenbureaus MikeViktorViktor en Studio Tuin en Wereld hebben samen met studiebureaus BEC, Mouton en Astrenergie een ontwerp gemaakt om deze droom te realiseren.  

• Behoud van bestaande structuren: De staalstructuur, betonnen structuur en vloeren van de oude fabriekspanden zijn behouden gebleven om de ecologische voetafdruk te minimaliseren
• Hergebruik van materialen: Materialen van de site zelf, zoals tegels, en van andere bouwsites in Sint-Niklaas zijn hergebruikt. Nieuwe materialen zijn zoveel mogelijk biogebaseerd en modulair en demonteerbaar toegepast.
• Materialenpaspoort: Het vernieuwde gebouw krijgt een materialenpaspoort, wat bijdraagt aan de transparantie en traceerbaarheid van de gebruikte materialen.
• Energieneutraal: Het gebouw wordt energieneutraal dankzij geothermie, lucht-waterwarmtepompen en zonnepanelen.
• Flexibiliteit en aanpasbaarheid: De ruimtes zijn flexibel en aanpasbaar, zodat ze kunnen worden aangepast aan de behoeften van de gebruikers. Ateliers kunnen bijvoorbeeld worden omgebouwd tot vergaderruimtes en omgekeerd. 

Een plek voor iedereen

De zorg voor elkaar, materialen en de omgeving staat centraal bij COCON. Jobcreatie en economische groei als zodanig is geen doel. Maar het is wel een mooi neveneffect van het werken aan zinvolle werkgelegenheid en duurzame businessmodellen. Wat is het aanbod bij COCON?  

• Werkplek: Ondernemers en start-ups kunnen gebruikmaken van verhuurbare ruimtes, waaronder ateliers en vergaderruimtes, die flexibel kunnen worden aangepast aan hun behoeften. De firma Re-Sound is een van de pioniers die zich hier al thuis voelen.
• Kenniscentrum: COCON fungeert als een kenniscentrum en laboratorium voor circulaire economie, waar ondernemers toegang hebben tot informatie, netwerken en ondersteuning om hun duurzame initiatieven te ontwikkelen Experimenten worden gestimuleerd. De talrijke bouwinnovaties in het gebouw zijn al een eerste bewijs.  
• Opleidingscentrum: De site zet in op de de sociale economie en maakt het mogelijk om activeringstrajecten verder uit te bouwen. Dit betekent dat mensen die in een leefloon zitten en nog niet in aanmerking komen voor reguliere tewerkstelling, hier kansen krijgen om vaardigheden te ontwikkelen en deel te nemen aan de arbeidsmarkt. COCON werkt nauw samen met lokale organisaties zoals kringwinkel Den Azalee en het Opleidings- en Oriënteringscentrum (OOC).  
• Ontmoetingsplaats:  COCON is ontworpen om de gemeenschap actief te betrekken. Regelmatig worden er workshops en evenementen georganiseerd. Van upcycling-workshops tot lezingen over duurzame levensstijlen, stadslandbouw en kringloopkunst, er is voor ieder wat wils. 

Proces als puzzel 

Het succes van zo’n project hangt af van veel factoren: visie, bereidheid tot samenwerking, toewijding en toeval. De stapeling van ambities en de deadlines om de reconversie in 2024 tot een goed einde te brengen vroegen om sterk leiderschap en een massale mobilisatie van mensen en middelen. Zowel de rol van de coördinator en het (boven)lokaal beleid waren essentieel.  

De coördinator Annelies De Gendt bracht met haar positieve doortastendheid de droom van COCON tot realistische proporties. Ze koppelde de opgaven van stadsontwikkeling, circulaire renovatie en sociaal-circulair ondernemerschap.  Ze laveerde tussen strategische en zeer praktische vraagstukken.  Er lag geen draaiboek klaar voor het vinden van fondsen, de ruimtelijke planning, het ontwerp van het gebouw, de aanbestedingsprocedures en het opzetten van een ecosysteem van spelers in de regio.  Termen als “pionierswerk” en “learning-by-doing” zijn van toepassing. 

Het stedelijk beleid van Sint-Niklaas heeft ook een cruciale rol gespeeld. De stad heeft de site aangekocht en investeerde in de ontwikkeling van COCON. De belofte die de site inhield is daarnaast herkend door subsidieverleners en partners op provinciaal, Vlaams en Europees niveau. De steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EU-EFRO), de Provincie Oost-Vlaanderen en de Vlaamse overheid heeft sterk bijgedragen aan de realisatie van dit project. Door de Circular Cities Declaration te ondertekenen, heeft Sint-Niklaas zich bovendien gecommitteerd aan een circulaire toekomst op stedelijk niveau, in een netwerk van Europese steden.  

Een inspirerende start 

De opening van COCON markeert een inspirerende start voor wat een bloeiend centrum van innovatie en duurzaamheid belooft te worden. We kijken uit naar de vele positieve veranderingen die deze broedplek zal brengen voor Sint-Niklaas en daarbuiten.  

Op de hoogte blijven van wat er broedt op lokaal circulair vlak? Schrijf je in voor de nieuwsbrief.

Wil je weten wat circulaire hubs voor de toekomst in Oost-Vlaanderen kunnen betekenen? Bekijk dan zeker deze reportage over COCON in Sint-Niklaas en De Keet in Aalst.