Onze aanpak
We organiseren onze acties in zes thematische werkagenda's:
Werkagenda's:
Bio-economie
Circulair Bouwen
Chemie/Kunststoffen
Maakindustrie
Voedselketen
Waterkringlopen
Zeven hefboomwerkingen zorgen voor extra ondersteuning:
Hefboomwerkingen:
Beleidsinstrumenten
Circulair aankopen
Communicatie
Innoveren & Ondernemen
Financiering
Jobs & Vaardigheden
Onderzoek
Wat, waarom en hoe?
Waarom gaan we voor een circulaire economie?
Toekomstbeelden 2050
Hoe zien we onze circulaire toekomst?
Over onze aansturing
Wie stuurt wat bij Vlaanderen Circulair?
Circulaire economie biedt bedrijven toekomstperspectief
Twee op de drie circulaire bedrijven bestand tegen crisis
Vlaanderen Circulair en VITO hielden in de loop van mei en juni 2020 een enquête bij diverse organisaties (van non-profit over overheden tot bedrijven). We peilden naar hoe ze de Corona-crisis ervaren, hoe ze naar de toekomst kijken en de rol die daarin is weggelegd voor de circulaire economie. 540 respondenten deelden hun visie in de enquête.
Markantste vaststellingen: circulaire bedrijven ervaren minder tekorten dan andere bedrijven en er leeft een groot geloof in de voordelen van een circulaire economie voor Vlaanderen.
De resultaten legden we op 1 juli voor aan experts van essenscia, Agoria, Bond Beter Leefmilieu, VITO en Vlaanderen Circulair op een VITO Connect Rondetafeldebat.
.png)
Circulaire bedrijven doen het beter in de Corona-crisis
De enquête polste onder meer naar de tekorten die bedrijven hebben ervaren tijdens de Corona-crisis. Tekorten zijn bijvoorbeeld een tekort aan grondstoffen, onderdelen, wegvallende vraag van klanten, financiering… We stelden vast dat van de bedrijven die meer circulaire strategieën toepassen 66% geen tekorten ervaarden, terwijl dit voor de andere bedrijven slechts 2% was.
Circulaire strategieën die tot minder tekorten leiden, blijken vooral in te zetten op lokale ketens en minder materiaalgebruik.
In detail voor alle ondernemingen:
.png)
De resultaten van de enquête legden we tijdens een VITO Connect Rondetafeldebat voor aan experts van essenscia, Agoria, Bond Beter Leefmilieu, VITO en Vlaanderen Circulair. Eerste vaststelling: er is een groot en gedeeld draagvlak voor circulaire economie als toekomst-piste voor de Vlaamse economie. Dat blijkt ook uit onze enquête: 90% van de respondenten ziet een groot tot erg groot potentieel voor Vlaanderen.
.png)
Wat een bedrijf circulair maakt, maakt het meteen ook veerkrachtig
Uit de gesprekken aan de rondetafel zien we drie succesfactoren terugkomen die bedrijven beter bestand maken tegen schokken. Die drie factoren staan ook bij de circulaire economie centraal:
- Hernieuwde aandacht voor lokaal en geconnecteerd zaken doen
- Creativiteit
- Samenwerking
.png)
1. Hernieuwde aandacht voor lokaal en geconnecteerd zaken doen
De corona-crisis legde de fragiliteit van heel wat economische ketens bloot, met het tekort aan mondmaskers als symbooldossier. 9 op de 10 respondenten stelt dat de circulaire economie ons minder afhankelijk maakt van de (onzekere) import van grondstoffen. Hergebruiken van grondstoffen die we hier hebben, ook wel urban mining genoemd, is de kern van circulaire economie.
“We zijn met onze know-how uitstekend geplaatst om vaklui opnieuw op te leiden. [...] Zo geven we met een judobeweging weer een positieve draai aan de globalisering.”
— Olivier Beys, Bond Beter Leefmilieu
“We moeten de balans maken tussen lokaal en internationaal. Circulaire economie focust op wat we lokaal hebben aan materialen, goederen en capaciteiten. Maar het zal ook maar werken als we dat kunnen inzetten in een internationaal samenwerkingskader.”
— Karl Vrancken, VITO
2. Creativiteit
Innovatie is cruciaal en we hebben gezien hoe snel ondernemers en industrie kunnen schakelen. Die innovatie is niet enkel technologisch, het kan ook over businessmodel-innovatie gaan. Het aanbieden van een gerenoveerde compressor in een as-a-service businessmodel opent bijvoorbeeld ook nieuwe markten. 8 op de 10 respondenten gelooft dat in de komende vijf jaar dergelijke circulaire businessmodellen aan belang zullen winnen.
“Creativiteit is één van de sterktes van ons industrieel weefsel.”
— Patrick Van den Bossche, Agoria
“Opvallend veel bedrijven kwamen tijdens de lockdown bij ons terecht: ze grepen de pauze aan om hun businessmodel te herdenken.”
— Brigitte Mouligneau, Vlaanderen Circulair
3. Samenwerking
87% van de respondenten is overtuigd dat circulaire economie tot meer samenwerking tussen bedrijven leidt. Tijdens de lockdown zagen we veel voorbeelden van dergelijke nieuwe samenwerkingen. Janssen Pharma en Filliers startten bijvoorbeeld in overleg met de zorgsector de productie van handgels, Teleos leverde de ethanol. Op zijn beurt levert Janssen andere ontbrekende grondstoffen aan Filliers.
ECCA uit Merelbeke ontwikkelde dan weer samen met GreenX uit Houthalen-Helchteren een ontsmettingscontainer voor mondmaskers, die Jansen Cleanrooms uit Zonhoven bouwde.
“Ik heb veel interessante samenwerkingen zien ontstaan. Bijvoorbeeld tussen voedingsbedrijven die alcohol leveren aan de farma of chemie om hier in België een handgel-productie op te starten. [...] Ik hoop dat dat soort samenwerkingen in onze economie blijvend zullen zijn.”
— Frank Beckx, essenscia
We toetsten bij de respondenten naast de bovenstaande drie nog zeven andere veerkracht-factoren: een gevuld orderboekje, goede kapitaalbuffers, trouwe klanten… Ook hier zagen we een correlatie tussen de mate van circulariteit van een bedrijf en de veerkracht die de respondenten rapporteerden. Gevraagd naar wat ze zelf denken, geeft 62% van de respondenten aan overtuigd te zijn dat circulaire economie de eigen organisatie veerkrachtiger maakt (‘slechts’ 55% bij bedrijven). Een grote groep (23%) is onbeslist (zie dossier). Het geloof in het potentieel hangt ook samen met de mate waarin de eigen organisatie circulaire strategieën toepast.
Karl Vrancken (VITO): “We wilden met dit project de relatie onderzoeken tussen circulaire economie enerzijds en de prestaties van bedrijven in een plotse crisis, hun veerkracht, anderzijds. Als duurzaamheid ons langetermijndoel is, is circulaire economie een middel om dat doel te bereiken. We zijn echter niets met een circulaire economie als alle circulaire initiatieven bij de minste kink in de kabel over de kop gaan. Onze weg naar duurzaamheid is liefst economisch robuust. Daarom is het hoopgevend om te zien dat bedrijven die meer circulaire strategieën toepassen, ook minder tekorten ervaren en meer veerkracht rapporteren.”
Wat is nu nodig?
Brigitte Mouligneau: “We zien in de werking van Vlaanderen Circulair een sterk engagement van het bedrijfsleven, de non-profit en overheden om samen werk te maken van de circulaire economie. Die Vlaamse samenwerking geldt in Europa als één van de beste voorbeelden van hoe het moet.” De consensus en bereidheid om verder samen te werken bleek ook aan de rondetafel.
Uit de bevraging kwam een duidelijke voorkeur voor bepaalde beleidsmaatregelen naar voor:
1. Werken aan stimulerend beleid
Uit de enquête bleek een grote vraag naar fiscale maatregelen (61% vinkte dit aan) die circulaire goederen en diensten stimuleren en een vraag om regelgevende barrières weg te werken (48%). Aan de rondetafel hoorden we vooral een pleidooi om (fiscale) hervormingen voor de circulaire economie Europees aan te pakken. De EU lanceerde onlangs een grootschalig Green Deal-programma met ruime aandacht voor de circulaire economie.
2. Financieren van innovatie en experimenten
Steun voor innovatie (bij de creatie van producten, diensten, nieuwe businessmodellen en ketensamenwerking) kwam op de tweede plaats (59%). Voorbeelden hiervan zijn de projectoproepen van Vlaanderen Circulair en OVAM of de financieringsinstrumenten van het Agentschap Innoveren en Ondernemen.
3. De voorbeeldrol van de overheid als mega-consument
Overheidsopdrachten inzetten als hefboom kwam als vierde optie uit de bus (57%). Overheidsopdrachten voor circulaire goederen en diensten kunnen die markt een extra impuls geven en circulaire bedrijven ondersteunen. De Green Deal Circulair Aankopen is een voorbeeld van een project dat hier sterk op inzet.
Brigitte Mouligneau: “Heel wat basissectoren van de circulaire economie, zoals de recyclage van kunststoffen bijvoorbeeld, hebben het erg moeilijk. Door de lage olieprijs kunnen ze niet meer concurreren met virgin materialen. Het beleid moet sterkere stimuli geven om gerecycleerde grondstoffen te gebruiken.”
.png)
“Wij pleiten voor een impulsprogramma naar de circulaire economie dat alle stakeholders bij elkaar brengt. Zo versterken we in combinatie met een focus op digitalisering het koploperschap van Vlaanderen.”
— Patrick Van den Bossche, Agoria
“Het innovatiebeleid moet de inspanningen van bedrijven beter op elkaar afstemmen en iedereen mee aan boord tillen, ook bedrijven die (nog) niet mee willen. De overheid moet maatregelen nemen om een gelijk speelveld te creëren.”
— Olivier Beys, Bond Beter Leefmilieu
“Het is belangrijk dat de basics goed zitten: het klimaat om te ondernemen, om te innoveren, om risico’s te nemen.”
— Frank Beckx, essenscia
Wat partners erover denken
OVAM: “Maak van het economisch herstelbeleid ook een circulair moderniseringsbeleid”
In dit statement breekt OVAM een lans voor een duidelijk en eenduidig beleidskader, ondersteuning en overheidsinvesteringen. De OVAM geeft een overzicht van concrete maatregelen die de circulaire economie vooruit helpen: van het gebruik van recycled content stimuleren over circulaire overheidsopdrachten tot verruimde producentenverantwoordelijkheid.
VITO: “Duurzaam herstel in een 90%-economie”
VITO onderzoekt hoe we de krimp van de economie kunnen beperken en tegelijk klimaatwinst kunnen boeken. Hoewel de lucht er tijdelijk zuiverder uitziet, leidt deze krimp immers niet evenredig tot evenveel verbetering van het klimaat. De sectoren die minder uitstoten leveren immers meer in, dan sectoren die een groter klimaateffect hebben. Door een gericht ondersteuningsbeleid voor lokale bedrijven kunnen we volgens VITO duurzaam vooruit: er worden lokale jobs gecreëerd en lokale toeleveringsketens versterkt.
Agoria: “Control, Alt, Re-use”
Agoria pleit ervoor tegen eind 2020 een impulsprogramma digitale circulaire economie & remanufacturing op te starten, waarbij bedrijven, kennisinstellingen en overheid samen een strategie en roadmap uitwerken. De implementatie hiervan kan volgens Agoria met bestaande middelen via bestaande kanalen.
Denuo: “Laat corona geen restafval maken van een circulair Vlaanderen”
Te weinig bedrijven kiezen resoluut voor gerecycleerd materiaal in hun eigen productieproces. De coronacrisis brengt dit eens te meer aan het licht. In de eerste plaats bij de kunststofrecyclagebedrijven. De gekelderde olieprijzen laten gerecycleerde plastics niet meer concurreren met de prijzen van nieuwe polymeren. Dit bedreigt de levensvatbaarheid van kunststofrecyclagebedrijven op elk terrein: verpakking, bouw, automotive, enz.
Etion en Acerta: "Corona zal omschakeling naar circulaire economie versnellen"
Zes op de tien bedrijfsleiders zijn ervan overtuigd dat de coronacrisis de omschakeling naar een circulaire economie zal versnellen. Meer en meer bedrijven beseffen dat ze duurzamer moeten omgaan met grondstoffen en materialen. Dat is de opvallendste conclusie uit een onderzoek van hr-dienstenbedrijf ACERTA en ETION, het forum voor geëngageerd ondernemen.
Voor 85% van de ondernemers wordt duurzaamheid het nieuwe normaal in hun bedrijfsvoering.
(Her)bekijk de samenvattingen van het VITO Connect Rondetafelgesprek
01. De impact van de crisis op de circulaire economie
02. Circulariteit en veerkracht - deel 1
03. Circulariteit en veerkracht - deel 2
04. Hoe geraken we uit de crisis?
05. Circulariteit als het vaccin voor bedrijven
Volg ons
Schrijf je in op onze nieuwsbrief
