Een circulair voedselsysteem: stroopwafels voor de koeien

“We leven in een paradox: voedsel is essentieel voor ons bestaan, maar onze manier van voedselproductie bedreigt juist onze mogelijkheden om voedsel te blijven produceren."

We leven in uitdagende tijden. Klimaatverandering en grondstoffenuitputting oefenen druk uit op onze huidige voedselproductie. De uitdagingen manifesteren zich aan de productiekant, met problemen zoals uitstoot in de veehouderij, ontbossing voor de productie van diervoeder, verlies aan biodiversiteit en een gezonde en stabiele bodem. Maar de problemen uiten zich ook aan de consumptiekant, waar we te maken hebben met zowel over- als onderconsumptie en de zoektocht naar gezondere diëten. Het wordt steeds duidelijker dat we ons voedselsysteem anders moeten vormgeven. Gelukkig kan een circulaire aanpak veel van deze uitdagingen aanpakken.

Een circulaire revolutie in voedselproductie en consumptie 

Het circulaire voedselmodel ontwikkeld door de onderzoeksgroep onder leiding van prof. dr. Hannah Van Zanten past de principes van safeguard, avoid, prioritize en recycle toe op verschillende aspecten van het voedselsysteem, zoals consumptie, gewas- en dierlijke productie, en bemestingspatronen. Het doel is om grondstoffen efficiënter te gebruiken, onbenutte biomassa te (her)gebruiken en meer voedsel te produceren met minder input. Prioriteit wordt gegeven aan menselijke voedselproductie, waarbij zowel directe als indirecte voedselconcurrentie wordt vermeden. Dit betekent het kweken van gewassen voor directe menselijke consumptie in plaats van als veevoer. Dat zorgt voor een optimalisatie van de beschikbare biomassa voor voedselproductie.

Aan de consumptiekant wordt een gezond en uitgebalanceerd dieet gestimuleerd, met minder consumptie van dierlijke eiwitten. Dit is cruciaal omdat de gemiddelde Europeaan momenteel 82 gram dierlijke eiwitten consumeert, terwijl slechts 46 gram gemiddeld aanbevolen is voor een gezond dieet. Deze overconsumptie leidt tot diverse ecologische problemen.

Oplossingen in de maak 

Een ander interessant (potentieel) onderdeel van de oplossing is de verschuiving naar organische meststoffen, afkomstig van voedselresten, dierlijke mest en zelfs menselijke uitwerpselen. Deze meststoffen bevatten o.a. nog herbruikbare fosfaten, die momenteel uit fosfaatertsen gewonnen worden. Deze bronnen geraken stilaan uitgeput. Er is dus een duidelijke noodzaak om alternatieven te onderzoeken en technologieën te ontwikkelen die het veilig mogelijk maken om deze potentiële oplossing een realiteit te kunnen maken. 

Maar volgens het onderzoek zit de grote doorbraak voor een circulaire voedselketen in insecten. Ja, het gebruik van insecten! Ze kunnen gevoed worden met diverse reststromen, inclusief menselijke uitwerpselen. Dit verwezenlijken is nog een uitdaging voor de regelgeving.

Ik wil nu een circulair voedselsysteem! 

Onze zoektocht naar een circulair voedselsysteem brengt interessante ontwikkelingen met zich mee. Twee opvallende voorbeelden laten zien hoe bedrijven creatieve oplossingen vinden om voedselafval en bijproducten waardevol te maken in de voedselproductieketen.

Nijsen: Voedselafval wordt waardevol diervoeder

Een veelbelovende stap richting een circulair voedselsysteem komt van Nijsen in Nederland. Ze zijn pioniers in het verwerken van voedselafval en bijproducten tot waardevol diervoeder. In samenwerking met Lidl transformeren ze pre-consument goederen, zoals stroopwafels die niet aan de esthetische normen van supermarkten voldoen, tot diverse mengsels. Deze mengsels bevatten verschillende voedingsstoffen die afkomstig zijn uit voedselresten en overschotten. Deze worden vervolgens verwerkt tot gangbare diervoederproducten. Het bijzondere hieraan is dat de koeien niet rechtstreeks de onverkochte stroopwafels krijgen, maar wel de waardevolle voedingsstoffen die erin zitten. Zo speelt het Veurnse Trotec een internationale rol in het verwerken van voedseloverschotten tot diervoeders (n.v.d.r).

Kipster: Een cirkel van gezonde voeding

Een ander inspirerend voorbeeld komt van Kipster, dat een volledig circulaire benadering hanteert bij de productie van eieren. Bij Kipster bestaat het kippenvoer volledig uit voedingsresten. Dit resulteert in een win-winsituatie, aangezien de kwaliteit van menselijke voeding doorgaans superieur is aan diervoeder. Hierdoor krijgen de kippen hoogwaardige suikers, vitaminen en mineralen binnen. Het resultaat? Gelukkige en gezonde kippen die hoogwaardige eieren produceren.

Nog een lange weg te gaan 

Op weg naar een circulair voedselsysteem zijn diverse maatregelen noodzakelijk, met een focus op zowel sociaal-economische als institutionele aspecten. Een circulaire regelgeving waarbij voedseloverschotten worden herwerkt en herbestemd is hiervoor aanbevolen. Ook de ondersteuning  van boeren bij de overgang naar circulaire praktijken is van groot belang, en de afvalsector kan een cruciale rol spelen in het omzetten van biomassa in waardevolle producten.

Voor Vlaamse bedrijven is er een uitgelezen kans om circulaire grondstoffen en producten in hun bedrijfsmodel te integreren. Naarmate het aanbod van circulaire opties groeit, zal de vraag vanzelfsprekend toenemen, waardoor de langgekoesterde visie van een circulair voedselsysteem werkelijkheid kan worden.

Laten we daarom gezamenlijk alle beschikbare biomassa beschouwen als potentiële ingrediënten voor de voedselketen, en niet langer als simpelweg afval. Dit vormt een essentiële stap richting een duurzamere toekomst voor voedselproductie, waarin we de mogelijkheden van circulariteit omarmen.